Trung Quốc hiện nay đã vươn lên trở thành quốc gia xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới, vượt qua cả Nhật Bản. Với sự phát triển mạnh mẽ của ngành công nghiệp ô tô, Trung Quốc đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong việc xuất khẩu ô tô ra khắp thế giới, đặc biệt là các thị trường Âu Mỹ. Tuy nhiên, dù có vị thế dẫn đầu trên thị trường quốc tế, ô tô Trung Quốc lại không mấy phổ biến tại Việt Nam. Vậy nguyên nhân gì khiến xe Trung Quốc khó có chỗ đứng tại thị trường Việt Nam, trong khi các thương hiệu từ Nhật Bản và Hàn Quốc lại chiếm ưu thế vượt trội?
Sự trỗi dậy của ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc
Trong hơn mười năm qua, Trung Quốc đã duy trì vị trí dẫn đầu về sản lượng và doanh số ô tô toàn cầu. Các hãng xe như BYD, Changan, và nhiều công ty khác đã liên tục mở rộng thị trường, không chỉ tại các nước Âu Mỹ mà còn tại các khu vực khác như Đông Nam Á. Thái Lan, với nền kinh tế phát triển và thị trường tiềm năng, đã trở thành điểm đến của nhiều hãng xe Trung Quốc. Các công ty này không chỉ xuất khẩu ô tô nguyên chiếc mà còn đầu tư vào xây dựng nhà máy sản xuất tại địa phương.
Đông Nam Á, với dân số đông đảo và nền kinh tế phát triển nhanh chóng, đã trở thành mục tiêu tiềm năng của các hãng xe Trung Quốc. Việt Nam, với dân số gần 100 triệu người (theo Tổng cục Thống kê, trung tuần tháng 4/2023), cũng nằm trong tầm ngắm của các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc. Tuy nhiên, sự hiện diện của xe Trung Quốc tại Việt Nam vẫn rất khiêm tốn.
Lý do xe Trung Quốc khó có chỗ đứng tại Việt Nam
Trang Chejiahao của Trung Quốc cho rằng, mặc dù có nhiều nỗ lực, các hãng xe Trung Quốc vẫn chưa thể thành công tại thị trường Việt Nam. Có nhiều yếu tố đằng sau hiện tượng này, trong đó thuế quan và trợ cấp là một trong những nguyên nhân chính. Việt Nam hiện áp dụng mức thuế nhập khẩu ô tô nguyên chiếc lên tới 80%, trong khi thuế nhập khẩu linh kiện và phụ tùng lại thấp hơn nhiều. Điều này khiến nhiều hãng xe lựa chọn xuất khẩu linh kiện sang Việt Nam rồi lắp ráp tại chỗ để tiết kiệm chi phí, điều mà các hãng xe Trung Quốc chưa thực hiện được. Họ chủ yếu xuất khẩu xe nguyên chiếc, dẫn đến giá thành xe Trung Quốc tại Việt Nam bị đội lên cao, mất đi lợi thế cạnh tranh.
Ngoài ra, ô tô Trung Quốc xuất khẩu chủ yếu là xe sử dụng năng lượng mới, được hỗ trợ bởi các khoản trợ cấp từ chính phủ. Tuy nhiên, khi xuất khẩu sang Việt Nam, các xe này không được hưởng các chính sách trợ cấp tương tự, làm giảm sức hút của xe Trung Quốc trên thị trường Việt Nam.
Một lý do khác là sự yếu kém trong hệ thống phân phối và dịch vụ hậu mãi. Thị trường Việt Nam yêu cầu cao về độ bền và chất lượng xe, nhất là trong điều kiện đường xá và cơ sở hạ tầng còn nhiều hạn chế. Xe Nhật Bản, với độ bền cao và chi phí bảo dưỡng thấp, từ lâu đã chiếm được lòng tin của người tiêu dùng Việt Nam. Trong khi đó, các thương hiệu xe Trung Quốc, do mới gia nhập thị trường, chưa có mạng lưới phân phối và dịch vụ hậu mãi hoàn chỉnh, khiến người tiêu dùng lo ngại về việc bảo trì và sửa chữa xe.
Thêm vào đó, định kiến của người tiêu dùng Việt Nam đối với hàng Trung Quốc cũng là một rào cản lớn. Trong quá khứ, các sản phẩm từ Trung Quốc, đặc biệt là xe máy, đã từng bị phàn nàn về chất lượng rất kém, để lại ấn tượng không tốt. Mặc dù ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc đã có những bước tiến vượt bậc, nhưng nhiều người tiêu dùng Việt Nam vẫn giữ cái nhìn tiêu cực về chất lượng xe Trung Quốc.
Cái nhìn sâu hơn về ô tô điện tại thị trường Việt Nam
1. Hạ tầng trạm sạc – Chìa khóa cho sự thành công của xe điện
Hạ tầng trạm sạc là yếu tố then chốt quyết định sự phát triển và phổ biến của xe điện tại bất kỳ thị trường nào. Trong bối cảnh tại Việt Nam, nơi mà hạ tầng giao thông đang trong quá trình hiện đại hóa, việc xây dựng một hệ thống trạm sạc đầy đủ và tiện lợi là điều không thể thiếu. Hiện nay, mặc dù xe điện đã dần xuất hiện nhiều hơn trên đường phố Việt Nam, nhưng số lượng trạm sạc vẫn còn rất hạn chế, đặc biệt là ở các khu vực ngoại ô và nông thôn. Điều này tạo ra rào cản lớn đối với người tiêu dùng, khi họ lo ngại về việc có thể sạc xe dễ dàng và nhanh chóng trong những chuyến đi xa.
Các hãng xe điện Trung Quốc như BYD, vốn đã gặt hái thành công tại thị trường nội địa Trung Quốc và nhiều quốc gia khác, lại gặp khó khăn trong việc thâm nhập thị trường Việt Nam. Nguyên nhân chính đến từ sự thiếu hụt hạ tầng trạm sạc, điều mà người tiêu dùng Việt Nam coi là một trong những yếu tố quyết định khi mua xe điện. Không giống như các loại xe chạy bằng xăng hay dầu diesel, xe điện hoàn toàn phụ thuộc vào các trạm sạc để có thể hoạt động, và nếu không có một hệ thống trạm sạc rộng khắp và tiện lợi, người tiêu dùng sẽ không dám mạo hiểm chuyển sang sử dụng xe ô tô điện của Trung Quốc.
2. VinFast – Tấm gương điển hình cho sự thành công dựa trên hạ tầng sạc
Một ví dụ điển hình về sự quan trọng của hạ tầng sạc là VinFast, hãng xe điện Việt Nam đã nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường nội địa. Từ khi bắt đầu triển khai sản xuất xe điện, VinFast đã nhận thức rõ ràng rằng, để người tiêu dùng chấp nhận xe điện, cần phải có một hệ thống hạ tầng sạc rộng khắp. Hãng này đã đầu tư mạnh mẽ vào việc xây dựng các trạm sạc ở khắp các tỉnh thành.
Việc xây dựng hạ tầng sạc không chỉ giúp VinFast đảm bảo rằng người dùng có thể sạc xe tại nhiều điểm khác nhau, mà còn tạo ra sự tin tưởng từ phía người tiêu dùng. Họ biết rằng, dù có di chuyển xa hay đi qua những khu vực ít dân cư, vẫn có thể dễ dàng tìm thấy một trạm sạc để đảm bảo chuyến đi của mình không bị gián đoạn. Đây là điều mà các hãng xe điện Trung Quốc, bao gồm BYD, cần phải học hỏi nếu muốn thâm nhập và cạnh tranh tại thị trường Việt Nam.
3. Thách thức đối với xe điện Trung Quốc
Xe điện Trung Quốc, mặc dù có giá thành cạnh tranh và được trang bị nhiều công nghệ hiện đại, nhưng vẫn gặp phải nhiều thách thức khi vào thị trường Việt Nam. Một trong những thách thức lớn nhất là việc xây dựng hệ thống hạ tầng sạc. Trong khi VinFast đã có một mạng lưới trạm sạc rộng khắp, giúp đảm bảo người dùng có thể sạc xe mọi lúc mọi nơi, thì các hãng xe Trung Quốc lại chưa đầu tư vào khía cạnh này. Điều này khiến cho người tiêu dùng lo ngại về việc liệu họ có thể dễ dàng sạc xe khi di chuyển, đặc biệt là trên những hành trình dài.
Một vấn đề khác mà xe điện Trung Quốc phải đối mặt là sự cạnh tranh từ các hãng xe nội địa như VinFast, vốn đã có sự hiện diện mạnh mẽ và được người tiêu dùng Việt Nam tin tưởng. VinFast không chỉ có lợi thế về hạ tầng sạc, mà còn có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ và cộng đồng người tiêu dùng trong nước. Điều này tạo ra một rào cản lớn đối với các hãng xe ngoại nhập, bao gồm cả các hãng xe Trung Quốc.
4. Lợi thế của VinFast và thách thức cho BYD
VinFast đã chứng minh rằng, trong một thị trường như Việt Nam, hạ tầng sạc là yếu tố quyết định sự thành bại của xe điện. Hãng này không chỉ phát triển các mẫu xe điện hiện đại, mà còn xây dựng một hệ thống trạm sạc rộng khắp, từ đó tạo ra sự tiện lợi và an tâm cho người dùng. Trong khi đó, BYD, một trong những hãng xe điện hàng đầu của Trung Quốc, nếu muốn thành công tại Việt Nam, cần phải học hỏi từ VinFast.
BYD cần xây dựng một hệ thống hạ tầng sạc rộng khắp, đặc biệt là trên các tuyến quốc lộ chính như tuyến đường từ Hà Nội đến Sài Gòn. Điều này không chỉ giúp người dùng dễ dàng tiếp cận với các trạm sạc, mà còn tạo ra sự cạnh tranh với VinFast. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất đối với BYD là làm sao có thể phát triển hệ thống hạ tầng sạc trong bối cảnh mà VinFast đã chiếm lĩnh thị trường này.
Một thực tế cần phải đối mặt là ngay cả khi có sự xuất hiện của các bên thứ ba xây dựng hạ tầng sạc, thì xe điện Trung Quốc cũng chưa chắc đã có thể cạnh tranh được với VinFast. Các trạm sạc có thể sẽ bị chiếm dụng bởi các xe của VinFast và GSM, đặc biệt là các xe taxi Xanh SM, làm giảm cơ hội cho các xe điện của Trung Quốc sử dụng. Điều này có thể tạo ra một vòng luẩn quẩn, khi mà người tiêu dùng không dám mua xe điện Trung Quốc vì lo ngại về hạ tầng sạc, và khi không có đủ người mua, các hãng xe này lại càng khó khăn trong việc đầu tư vào hạ tầng.
5. Giải pháp cho xe điện Trung Quốc
Để có thể cạnh tranh tại thị trường Việt Nam, các hãng xe điện Trung Quốc như BYD cần thay đổi chiến lược, tập trung mạnh mẽ vào việc xây dựng hạ tầng trạm sạc. Việc hợp tác với các công ty trong nước hoặc các bên thứ ba để phát triển hạ tầng sạc cũng có thể là một giải pháp, nhưng quan trọng hơn cả là phải đảm bảo rằng hệ thống trạm sạc này đủ rộng khắp và tiện lợi để người dùng có thể sử dụng mọi lúc mọi nơi.
Ngoài ra, các hãng xe Trung Quốc cần phải tạo ra những giá trị gia tăng cho người tiêu dùng, chẳng hạn như dịch vụ hậu mãi tốt, bảo hành dài hạn, và các chương trình khuyến mãi hấp dẫn. Chỉ khi làm được những điều này, các hãng xe điện Trung Quốc mới có thể tạo ra bước đột phá và có thẻ giành được thị phần trong thị trường xe điện đầy tiềm năng nhưng cũng không kém phần cạnh tranh tại Việt Nam.
Xe điện Trung Quốc đang đối mặt với những thách thức lớn tại thị trường Việt Nam, mà chủ yếu đến từ sự thiếu hụt hạ tầng trạm sạc và sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các hãng xe nội địa như VinFast. Để có thể cạnh tranh và phát triển tại thị trường này, các hãng xe điện Trung Quốc cần phải đầu tư mạnh vào việc xây dựng hệ thống hạ tầng sạc, cũng như tạo ra những giá trị gia tăng để thu hút người tiêu dùng.
Trong tương lai, nếu các hãng xe Trung Quốc có thể giải quyết được những thách thức này, họ hoàn toàn có thể chiếm lĩnh một phần thị trường xe điện Việt Nam. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi một chiến lược dài hạn và những nỗ lực không ngừng nghỉ từ phía các hãng xe. Chỉ khi đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng và tạo ra sự tin tưởng, xe điện Trung Quốc mới có thể khẳng định được vị thế của mình tại thị trường Việt Nam.
